U merkt waarschijnlijk wel dat mensen op zonnige dagen veel vrolijker en vriendelijker zijn dan op een koude of regenachtige dag. Wanneer de dagen in de herfst en winter dus korter worden, het vroeg donker is en de weersomstandigheden slecht zijn, voelen veel mensen zich vaak een stuk somberder. De een heeft hier meer last van dan de ander: wanneer men enkel last heeft van somberheid maar nog wel normaal kan functioneren, spreken we van een winterdipje of een winterblues. Bij sommige mensen zijn de klachten echter zo erg dat ze tot een echte depressie lijden: de winterdepressie. In het Engels wordt dit ook wel Sub-Seasonal Syndromal Affective Disorder genoemd. Jaarlijks hebben duizenden mensen in Nederland hier last van tijdens het winterseizoen, waarvan vrouwen vaker dan mannen. Maar hoe ontstaat een winterdepressie precies, hoe weet u of u hier ook last van hebt, en hoe komt u er weer vanaf?

Hoe ontstaat een winterdepressie?

De precieze oorzaak van een winterdepressie is onduidelijk, maar er wordt gedacht dat het te maken heeft met het gebrek aan zonlicht bij de hormoonregeling in uw lichaam en met de biologische klok.
Wanneer het lichaam op een dag weinig zonlicht opvangt, wordt van nature het hormoon melatonine aangemaakt. Dit is een zogeheten ‘slaaphormoon’ dat wordt aangemaakt wanneer er weinig licht is, zoals ’s nachts of op donkere, winterse dagen. Melatonine zet het slaapmechanisme op gang, wat ervoor zorgt dat u zich ook overdag moe en neerslachtig voelt. Daarnaast speelt melatonine ook een rol bij de regeling van de biologische klok.
De biologische klok is een mechanisme in de hersenen dat uw dag- en nachtritmes regelt. De tijden waarop u gaat slapen en wakker wordt, waarop u trek krijgt in eten en waarop uw lichaamstemperatuur verandert, worden onder andere geregeld op deze plek in de Hypothalamus. Prikkels van buitenaf stimuleren de Hypothalamus, wat ervoor zorgt dat er allerlei hormonen die de processen in uw lichaam bepalen worden aangemaakt. Licht is hierbij een belangrijke prikkel. Het menselijk lichaam is er immers op gebouwd om te gaan slapen wanneer het donker is en op te staan wanneer het licht is. Wanneer dit op winterse dagen verandert, wordt het systeem van de biologische klok als het ware in de war geschopt.
Bij mensen met een winterdepressie zou de biologische klok dus gevoeliger reageren op de lichtsignalen van buitenaf en overdag meer melatonine aanmaken, wat ervoor zorgt dat de klachten van een winterdepressie optreden.

Symptomen van een winterdepressie

Als u bij uzelf merkt dat u in de herfst- en wintermaanden ook last krijgt van een somberder en neerslachtiger gevoel dan in de warmere en zonnigere zomermaanden, kan het zijn dat u last hebt van een winterdepressie. Bij mensen met een winterdepressie treden vaak de volgende symptomen op:

• Overmatige behoefte aan slaap, vermoeidheid bij het wakker worden en overdag een aanhoudend vermoeid gevoel, ook wanneer u ’s nachts veel uren hebt geslapen.
• Een somber en neerslachtig gevoel, waarbij u zich lusteloos voelt en nergens echt zin meer in hebt. Soms gaan de sombere gevoelens gepaard met huilerigheid.
• Overspannen gevoelens en nervositeit.
• Veel zelfkritiek en weinig gevoel voor eigenwaarde. Het feit dat u nergens energie voor hebt kan dit waardeloze gevoel versterken.
• Een verminderde concentratie, waardoor u slechter kunt functioneren op uw werk en tijdens de dagelijkse taken. Bij scholieren met een winterdepressie kan het school- en leerwerk eronder te lijden komen.
• Prikkelbaarheid en sneller boos of geïrriteerd raken.
• Een toename in eetlust: doordat u zich moe voelt, krijgt uw lichaam extra behoefte aan energierijk voedsel. Dit zijn vaak producten met veel koolhydraten en suikers, zoals pasta, koekjes en chocola. Mensen die zich somber en lusteloos voelen kunnen ook meer gaan eten in een poging om zich beter te voelen, of uit verveling.
• Wanneer u ingeeft aan de behoefte om te eten en door de vermoeidheid minder de neiging hebt om te bewegen, is het niet gek dat er wat kilo’s bij aankomen. Bij sommige mensen met een winterdepressie kan het gewicht met maar liefst vier tot zes kilo toenemen.
• Een verminderde behoefte aan sociale contacten. Mensen met een winterdepressie zijn vaak graag alleen en hebben geen behoefte meer aan gezelligheid met andere mensen.
• Minder zin in seks en intimiteit.
• Lichamelijke symptomen, zoals spierzwakte of spierpijn en een verminderde stoelgang, met verstoppingsklachten.

De mate waarin deze symptomen optreden, kunnen per persoon verschillen. Zo heeft de een meer last van een winterdip, waarbij slechts enkele van deze symptomen optreden en niet allemaal in even ernstige mate, waar de andere persoon last heeft van een echte winterdepressie waarbij hij of zij niet meer goed kan functioneren in het dagelijks leven. Dit betekent echter niet dat mensen met een winterdip geen fysiek en lichamelijk ongemak kunnen ervaren. Vaak komen zij moeilijk hun bed uit en zijn de hele dag door vermoeid, of ze zijn juist een stuk somberder dan normaal.

Een belangrijk kenmerk van een winterdepressie is dat de symptomen in het voorjaar, wanneer de dagen weer langer worden en de weersomstandigheden verbeteren, in een korte tijd weer verdwijnen. Wanneer u merkt dat uw winterdepressieklachten in de lente- en zomermaanden aanhouden, kan het zijn dat u lijdt aan een echte depressie.

Hoe komt u van een winterdepressie af?

Een winterdepressie is lastig, vooral als uw dagelijks leven er zo erg onder te lijden komt dat u niet meer kunt doen wat u normaal altijd doet. Gelukkig zijn er manieren om van de winterdepressie of de winterdip af te komen. Een van de meest effectieve methoden is het toepassen van lichttherapie.

Lichttherapie kan ’s ochtends worden toegepast om winterdepressie of een winterdip te verhelpen. Door middel van een speciale lamp die het daglicht nabootst, krijgt uw lichaam de indruk dat het daadwerkelijk wordt blootgesteld aan zonlicht, ook wanneer het buiten nog donker is. Op deze manier wordt de aanmaak van het slaaphormoon melatonine onderdrukt, en zullen uw hersenen zich realiseren dat het tijd is om wakker te worden. Door deze lamp elke ochtend zo’n dertig minuten op uw gezicht te richten, zult u merken dat u gedurende de rest van de dag meer energie hebt, opgewekter bent en minder behoefte hebt aan slapen en eten.
Er zijn veel verschillende lichttherapielampen die u kunt aanschaffen om van uw winterdepressie af te komen: groot of klein en met een hoge of lage intensiteit. Wanneer u te weinig tijd hebt om rustig te gaan zitten met een lamp op uw gezicht, kunt u ook kiezen voor de speciale lichttherapiebril. Deze zet u op terwijl u uw dagelijkse taken uitvoert, zodat u zonder stil te zitten toch het gewenste effect krijgt.
Lichttherapie kan ook worden toegepast onder professionele begeleiding in een kliniek of een ziekenhuis. Hierbij krijgt de patiënt gedurende vijf dagen elke ochtend een lichtbehandeling met het speciale licht. Voor deze behandeling is een doorverwijzing van de huisarts nodig.

Wanneer u nog niet direct een lichttherapielamp wilt aanschaffen, kunt u eerst gebruik maken van andere methoden die u van uw winterdepressie of winterdip kunnen afhelpen. Hier zijn enkele tips:

• Ga elke dag even naar buiten, ook bij slecht weer. Vaak hebben mensen met een winterdepressie hier geen behoefte aan, vooral als het erg koud is of hard regent. Om de situatie niet te verslechteren, is het echter belangrijk om elke dag wel even naar buiten te gaan, om te profiteren van het kleine beetje licht dat er nog is.
• Sta elke dag vroeg op, ook als u ’s avonds laat naar bed bent gegaan. Door elke dag rond dezelfde tijd op te staan, raakt uw biologische klok daaraan gewend, waardoor het gemakkelijker wordt om wakker te worden.
• Eet elke ochtend een goed ontbijt. Hiermee brengt u de spijsvertering op gang en krijgt uw lichaam de signalen dat de dag begint. Daarnaast legt dit een goede bodem, waardoor u gedurende de rest van de dag minder geneigd zult zijn om koolhydraatrijke voedingsmiddelen te eten. Bovendien kunt u door gezonde voeding te eten ook de juiste vitaminen en mineralen binnenkrijgen, die u kunnen helpen bij het verminderen van de winterdepressie.
• Beweeg regelmatig. Bij elke vorm van depressie kan sporten en bewegen u helpen om u beter te voelen. Tijdens het sporten wordt namelijk het stofje endorfine aangemaakt, wat ervoor zorgt dat u zich gelukkiger voelt. Daarnaast kunt u door buiten te gaan hardlopen of fietsen nog een beetje daglicht opvangen, wat u kan helpen bij de behandeling van uw depressie.

Willen deze tips niet helpen bij het verhelpen van uw winterdepressie, dan kunt u het best contact opnemen met een arts. Samen kunt u dan kijken naar een passende oplossing, zoals lichttherapie. Het zou namelijk zonde zijn als u van de helft van het jaar niet kunt genieten, omdat u lijdt aan een winterdepressie.